معرفی کتاب: تصویر حضرت محمد (ص) و حضرت زهرا (س)
کتاب «تصویر حضرت محمد (ص) و حضرت زهرا (س) در دائرةالمعارف اسلام (ترجمه و نقد)» اثری پژوهشی و تحلیلی است که با هدف بررسی چگونگی بازنمایی شخصیت پیامبر اکرم (ص) و حضرت فاطمه زهرا (س) در منابع غربی به‌ویژه در دائرةالمعارف اسلام (Encyclopaedia of Islam) تدوین شده است.
این اثر به کوشش و نظارت دکتر محمود تقی‌زاده داوری گردآوری و در یک مجلد به زبان فارسی منتشر شده است.
هدف و اهمیت کتاب هدف اصلی این اثر، نقد علمی و روشمند دیدگاه‌های شرق‌شناسان غربی دربارهٔ شخصیت پیامبر اکرم (ص) و حضرت زهرا (س) در مدخل‌های مربوط به آنان در دائرةالمعارف اسلام است.
این دایرةالمعارف که توسط خاورشناسان اروپایی تألیف شده، یکی از مهم‌ترین منابع مرجع برای پژوهش‌های اسلامی در جهان غرب به‌شمار می‌رود؛ اما در بسیاری از مدخل‌های آن، برداشت‌ها و تحلیل‌هایی متأثر از دیدگاه‌های غیردینی یا مغرضانه نسبت به مفاهیم اسلامی دیده می‌شود. کتاب حاضر می‌کوشد با ترجمه دقیق و نقد تحلیلی، نقاط ضعف، خطاها و پیش‌فرض‌های نادرست نویسندگان غربی را آشکار سازد و در مقابل، تصویر صحیح و الهی اسلام از این دو چهرهٔ مقدس را ارائه دهد.
محتوای کتاب کتاب شامل دو بخش اصلی است:
بخش اول: مدخل حضرت محمد (ص) ترجمه کامل مدخل «Muhammad» از دائرةالمعارف اسلام. بررسی شیوهٔ نگاه خاورشناسان به پیامبر اسلام از جنبه‌های تاریخی، اجتماعی و روان‌شناختی. نقد علمی بر مبانی فکری نویسندهٔ مدخل (که معمولاً از خاورشناسان اروپایی قرن بیستم بوده است). توضیح دربارهٔ مغالطات تاریخی و تحریف‌های لفظی و تفسیری در توصیف شخصیت پیامبر (ص).
بخش دوم: مدخل حضرت فاطمه (س) ترجمه مدخل «Fatima» از همان دائرةالمعارف. تحلیل نحوهٔ روایت زندگی حضرت زهرا (س)، ارتباط ایشان با پیامبر (ص) و نقش او در تاریخ صدر اسلام. نقد محتوایی بر برداشت‌های سکولار و تاریخیِ صرف از زندگی حضرت. ارائهٔ تبیینی دینی و قرآنی از جایگاه فاطمه (س) در برابر تصویر تقلیل‌یافتهٔ نویسندهٔ غربی.
ویژگی‌های اثر
ترجمه دقیق و علمی: حسین مسعودی در ترجمهٔ این دو مدخل کوشیده است ضمن امانت در انتقال معنا، واژگان تخصصی شرق‌شناسی را به فارسی علمی برگرداند.
نقد مستند و تطبیقی: فاطمه جان‌احمدی نقد خود را بر پایهٔ منابع معتبر اسلامی مانند قرآن، نهج‌البلاغه، بحارالأنوار، و آثار تاریخی شیعه و اهل‌سنت نوشته است.
رویکرد تحلیلی به شرق‌شناسی: در نقدها به جای صرفاً رد یا نفی کلی، روش‌شناسی خاورشناسان نیز مورد تحلیل قرار گرفته است تا منشأ انحرافات فکری‌شان روشن شود. جنبه آموزشی و دانشگاهی: این کتاب در مطالعات میان‌فرهنگی، علوم قرآن و حدیث، و رشتهٔ تاریخ اسلام قابل استفاده است؛ به‌ویژه برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری که در حوزهٔ نقد شرق‌شناسی فعالیت می‌کنند.
اهمیت پژوهشی کتاب
از معدود آثار فارسی است که به‌طور اختصاصی دو مدخل از دائرةالمعارف اسلام را بررسی می‌کند. به‌صورت تطبیقی، نگاه غرب و نگاه اسلامی به پیامبر (ص) و فاطمه (س) را کنار هم قرار می‌دهد. تلاشی است در راستای اصلاح تصویر اسلام در جهان غرب و پاسخ‌گویی علمی به شبهات مستشرقان.
جمع‌بندی کتاب
«تصویر حضرت محمد (ص) و حضرت زهرا (س) در دائرةالمعارف اسلام (ترجمه و نقد)» مجموعه‌ای است ارزشمند که با ترجمه و نقد دو مدخل مهم از دائرةالمعارف اسلام، تصویری دقیق از نحوهٔ نگرش غرب به اسلام ارائه می‌دهد و در عین حال، از جایگاه حقیقی و الهی این دو چهرهٔ نورانی در کتاب و سنت دفاع می‌کند. این اثر را می‌توان گامی مؤثر در حوزهٔ نقد مستشرقان و تصحیح چهرهٔ اهل‌بیت (ع) در مطالعات غربی دانست.
هدف و اهمیت کتاب هدف اصلی این اثر، نقد علمی و روشمند دیدگاه‌های شرق‌شناسان غربی دربارهٔ شخصیت پیامبر اکرم (ص) و حضرت زهرا (س) در مدخل‌های مربوط به آنان در دائرةالمعارف اسلام است.
این دایرةالمعارف که توسط خاورشناسان اروپایی تألیف شده، یکی از مهم‌ترین منابع مرجع برای پژوهش‌های اسلامی در جهان غرب به‌شمار می‌رود؛ اما در بسیاری از مدخل‌های آن، برداشت‌ها و تحلیل‌هایی متأثر از دیدگاه‌های غیردینی یا مغرضانه نسبت به مفاهیم اسلامی دیده می‌شود. کتاب حاضر می‌کوشد با ترجمه دقیق و نقد تحلیلی، نقاط ضعف، خطاها و پیش‌فرض‌های نادرست نویسندگان غربی را آشکار سازد و در مقابل، تصویر صحیح و الهی اسلام از این دو چهرهٔ مقدس را ارائه دهد.
محتوای کتاب کتاب شامل دو بخش اصلی است:
بخش اول: مدخل حضرت محمد (ص) ترجمه کامل مدخل «Muhammad» از دائرةالمعارف اسلام. بررسی شیوهٔ نگاه خاورشناسان به پیامبر اسلام از جنبه‌های تاریخی، اجتماعی و روان‌شناختی. نقد علمی بر مبانی فکری نویسندهٔ مدخل (که معمولاً از خاورشناسان اروپایی قرن بیستم بوده است). توضیح دربارهٔ مغالطات تاریخی و تحریف‌های لفظی و تفسیری در توصیف شخصیت پیامبر (ص).
بخش دوم: مدخل حضرت فاطمه (س) ترجمه مدخل «Fatima» از همان دائرةالمعارف. تحلیل نحوهٔ روایت زندگی حضرت زهرا (س)، ارتباط ایشان با پیامبر (ص) و نقش او در تاریخ صدر اسلام. نقد محتوایی بر برداشت‌های سکولار و تاریخیِ صرف از زندگی حضرت. ارائهٔ تبیینی دینی و قرآنی از جایگاه فاطمه (س) در برابر تصویر تقلیل‌یافتهٔ نویسندهٔ غربی.
ویژگی‌های اثر
ترجمه دقیق و علمی: حسین مسعودی در ترجمهٔ این دو مدخل کوشیده است ضمن امانت در انتقال معنا، واژگان تخصصی شرق‌شناسی را به فارسی علمی برگرداند.
نقد مستند و تطبیقی: فاطمه جان‌احمدی نقد خود را بر پایهٔ منابع معتبر اسلامی مانند قرآن، نهج‌البلاغه، بحارالأنوار، و آثار تاریخی شیعه و اهل‌سنت نوشته است.
رویکرد تحلیلی به شرق‌شناسی: در نقدها به جای صرفاً رد یا نفی کلی، روش‌شناسی خاورشناسان نیز مورد تحلیل قرار گرفته است تا منشأ انحرافات فکری‌شان روشن شود. جنبه آموزشی و دانشگاهی: این کتاب در مطالعات میان‌فرهنگی، علوم قرآن و حدیث، و رشتهٔ تاریخ اسلام قابل استفاده است؛ به‌ویژه برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری که در حوزهٔ نقد شرق‌شناسی فعالیت می‌کنند.
اهمیت پژوهشی کتاب
از معدود آثار فارسی است که به‌طور اختصاصی دو مدخل از دائرةالمعارف اسلام را بررسی می‌کند. به‌صورت تطبیقی، نگاه غرب و نگاه اسلامی به پیامبر (ص) و فاطمه (س) را کنار هم قرار می‌دهد. تلاشی است در راستای اصلاح تصویر اسلام در جهان غرب و پاسخ‌گویی علمی به شبهات مستشرقان.
جمع‌بندی کتاب
«تصویر حضرت محمد (ص) و حضرت زهرا (س) در دائرةالمعارف اسلام (ترجمه و نقد)» مجموعه‌ای است ارزشمند که با ترجمه و نقد دو مدخل مهم از دائرةالمعارف اسلام، تصویری دقیق از نحوهٔ نگرش غرب به اسلام ارائه می‌دهد و در عین حال، از جایگاه حقیقی و الهی این دو چهرهٔ نورانی در کتاب و سنت دفاع می‌کند. این اثر را می‌توان گامی مؤثر در حوزهٔ نقد مستشرقان و تصحیح چهرهٔ اهل‌بیت (ع) در مطالعات غربی دانست.